Nowe badania neurobiologów rzucają światło na tajemniczą zależność między ADHD a zwiększonym ryzykiem demencji w podeszłym wieku. Zespół naukowców z Uniwersytetu Genewskiego odkrył, że nagromadzenie żelaza w mózgu może odgrywać kluczową rolę w tym procesie. To fascynujące odkrycie może pomóc lepiej zrozumieć, dlaczego osoby starsze z ADHD częściej doświadczają takich chorób, jak choroba Alzheimera.
Co łączy ADHD i demencję?
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) przez lata był postrzegany głównie jako zaburzenie wieku dziecięcego. Jednak coraz więcej badań wskazuje, że ADHD może utrzymywać się także w dorosłości, a nawet wpływać na zdrowie neurologiczne w starszym wieku. Statystyki pokazują, że osoby starsze z ADHD są bardziej narażone na rozwój demencji, ale dlaczego tak się dzieje?
Nowe badania sugerują, że żelazo w mózgu może być brakującym ogniwem w tej układance.
Żelazo w mózgu – sprzymierzeniec czy wróg?
Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania mózgu – bierze udział m.in. w transporcie tlenu i metabolizmie komórkowym. Jednak nadmiar żelaza w tkankach nerwowych może działać toksycznie, prowadząc do tzw. stresu oksydacyjnego – stanu, który sprzyja uszkodzeniom neuronów i rozwojowi chorób neurodegeneracyjnych.
Naukowcy już wcześniej zauważyli, że wysoki poziom żelaza w mózgu występuje u pacjentów z chorobą Alzheimera, Parkinsona czy Huntingtona. Teraz po raz pierwszy udało się zaobserwować charakterystyczny rozkład żelaza także u dorosłych osób z ADHD.
Badanie z Uniwersytetu Genewskiego – co odkryli naukowcy?
W badaniu wzięło udział:
- 32 dorosłych z ADHD
- 29 osób zdrowych
Uczestnikom wykonano zaawansowane skany mózgu MRI, które pozwoliły zmapować rozkład żelaza w różnych regionach mózgu. Dodatkowo pobrano próbki krwi w celu oznaczenia poziomu białka NfL (neurofilamentu lekkiego) – wskaźnika uszkodzeń neuronów, często używanego jako biomarker demencji.
Najważniejsze wyniki:
- Osoby z ADHD miały podwyższony poziom żelaza w korze przedśrodkowej oraz innych częściach mózgu.
- Występowała istotna korelacja między poziomem żelaza a uszkodzeniami aksonów, potwierdzonymi przez wysoki poziom NfL we krwi.
- Rozkład żelaza w mózgach osób z ADHD różnił się znacząco od tych bez zaburzenia – co może świadczyć o wcześniejszych oznakach neurodegeneracji.
Czy leki na ADHD mają wpływ na żelazo w mózgu?
Ciekawym aspektem badania była analiza uczestników przyjmujących leki psychostymulujące, takie jak:
- Metylofenidat (Ritalin)
- Deksamfetamina
Spośród 32 osób z ADHD, 19 stosowało regularnie leki. Choć badanie nie miało na celu oceny wpływu leków na poziom żelaza, to warto zaznaczyć, że niektóre wcześniejsze prace naukowe sugerują, że psychostymulanty mogą normalizować rozkład żelaza w mózgu. Inne hipotezy natomiast wskazują, że leki tego typu – podobnie jak substancje rekreacyjne (np. MDMA, kokaina) – mogą wpływać na gospodarkę żelazem w mózgu w sposób niekorzystny.
Wniosek? Potrzebne są dalsze badania, by jednoznacznie określić, jak długoterminowe stosowanie leków na ADHD wpływa na mózg i ryzyko demencji.
Co oznacza to dla osób z ADHD?
Odkrycie szwajcarskiego zespołu może zrewolucjonizować podejście do profilaktyki demencji u pacjentów z ADHD. Choć na razie jest to badanie pilotażowe na niewielkiej grupie, jego wnioski są na tyle istotne, że zasługują na dalsze śledztwo naukowe.
„Dzięki tym wynikom możemy opracować ukierunkowane strategie ograniczania ryzyka demencji wśród osób starszych z ADHD” – mówi prof. Paul Unschuld, psychiatra z Uniwersytetu Genewskiego.
Możliwe kroki prewencyjne:
- Monitorowanie poziomu żelaza w mózgu u osób z ADHD (np. poprzez rezonans magnetyczny).
- Zmiana stylu życia – aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie substancji toksycznych, suplementacja.
- Indywidualne podejście do leczenia ADHD w starszym wieku – być może z uwzględnieniem wpływu leków na neurodegenerację.
Podsumowanie
Badanie naukowców z Genewy wskazuje, że nadmiar żelaza w mózgu może stanowić wspólne ogniwo między ADHD a demencją. To przełomowa hipoteza, która może prowadzić do wcześniejszego wykrywania ryzyka demencji, a także opracowania skuteczniejszych metod zapobiegania jej u osób z ADHD.
Choć potrzeba jeszcze wielu badań, jedno jest pewne: żelazo w mózgu przestaje być tylko niepozornym mikroelementem – może okazać się kluczem do zrozumienia poważnych zaburzeń neurologicznych.
Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie Psychiatry and Clinical Neurosciences .