Mars od lat fascynuje badaczy swoją tajemniczością, a dzięki łazikom NASA nasze zrozumienie Czerwonej Planety nieustannie się poszerza. Niedawno łazik Perseverance odkrył w kraterze Jezero prawdziwą geologiczną zagadkę – skałę nazwaną „Zatoką Świętego Pawła”. Ta formacja składa się z setek maleńkich ciemnoszarych kulek, każda o średnicy około milimetra. Wygląda niczym stos mikroskopijnych łożysk kulkowych – i na pierwszy rzut oka nie przypomina niczego innego, co dotąd udało się znaleźć w najbliższej okolicy.
Co wiemy o niezwykłej skale na Marsie?
1. Zagadkowa lokalizacja i osobliwa budowa
- Położenie: Skałę odkryto w regionie Broom Point, na zboczach wzgórza Witch Hazel, znajdującego się na krawędzi krateru Jezero.
- Wygląd: Tzw. „Zatoka Świętego Pawła” swoim wyglądem przypomina „skupisko żabiej ikry” – setki miniaturowych sfer, połączonych w jedną zwartą strukturę.
- Niepowtarzalność: To znalezisko jest wyjątkowe – w okolicy nie odnaleziono żadnych innych skał o podobnej budowie.
2. Możliwe mechanizmy powstawania kulek
- Formacje groniaste: Na Ziemi taką strukturę określa się mianem formacji groniastej, typowej dla wielu minerałów (np. hematyt, agat). Jednak ta marsjańska formacja może mieć zupełnie inny mechanizm powstania niż ziemskie odpowiedniki.
- Wulkanizm lub uderzenia meteorytów: Niewielkie kulki mogą się tworzyć w wyniku szybkiego zastygania stopionej skały podczas erupcji wulkanu bądź w trakcie uderzenia meteorytu, gdy odłamki skalne są wyrzucane w powietrze i szybko stygną.
- Konkrecje wodne: Na Marsie znane są już zjawiska formowania się tzw. „borówek” czy „popcornu” – geologicznych formacji wskazujących na obecność wody w przeszłości. Również w kraterze Gale łazik Curiosity natrafił na podobne kuliste konkrecje. Jednak dokładne uwarunkowania powstawania „Zatoki Świętego Pawła” wciąż owiane są tajemnicą.
Dlaczego jest to takie „szokujące” odkrycie?
Choć Mars zaskakiwał już naukowców wielokrotnie, odkrycie tego typu – tak odmiennych w formie skał – zawsze rodzi nowe pytania. Kluczową zagadką pozostaje brak skał podobnych do „Zatoki Świętego Pawła” w okolicy. Nie wiemy, jak długo ta skała mogła być przenoszona po powierzchni Marsa oraz z jakiego regionu pochodzi. Może okazać się, że mamy do czynienia z okazem reprezentującym zupełnie inny proces geologiczny, którego na Marsie jeszcze nie udało się zarejestrować.
„Skała pływająca” – wyzwanie dla badaczy
Naukowcy określają tę skałę mianem „skały pływającej” (ang. float rock). Oznacza to, że oderwała się w pewnym miejscu – być może podczas uderzenia meteorytu, aktywności wulkanicznej bądź innych procesów geologicznych – i została przetransportowana na obecne stanowisko. Brak kontekstu geologicznego utrudnia ustalenie, czy powstała wskutek działania ognia (wysokiej temperatury) czy wody.
Nadzieje na dalsze badania
Choć „Zatoka Świętego Pawła” jest obecnie wielką zagadką, naukowcy mają nadzieję zbliżyć się do odpowiedzi dzięki dalszym analizom:
- Obserwacje z orbity – Dotychczasowe dane ujawniły, że w pobliżu znajduje się ciemna warstwa skał, która mogła stanowić pierwotne miejsce powstania niezwykłej formacji.
- Łazik Perseverance – Kontynuowane będą szczegółowe badania geologiczne. Jeśli tylko łazik podejdzie bliżej przypuszczalnego źródła skały, istnieje szansa na wykonanie dodatkowych analiz, które pomogą w zrozumieniu jej składu i historii.
- Badania laboratoryjne próbek – W przyszłości planowany jest transport wybranych marsjańskich skał na Ziemię (projekt Mars Sample Return). Jeśli uda się zebrać próbki z tej zagadkowej skały, analiza w zaawansowanych laboratoriach może rozwikłać część marsjańskich tajemnic.
Jakie znaczenie ma to odkrycie dla nauki?
Każda nietypowa formacja geologiczna na Marsie stanowi cenną wskazówkę dla naukowców. Daje bowiem szansę na zrozumienie procesów, jakie kształtowały powierzchnię planety i wpływały na jej historię. Poznanie warunków, w których mogłyby powstać tak niezwykłe struktury, przybliża nas do odpowiedzi na pytania o przeszłe środowisko Marsa, obecność wody, a nawet potencjalne ślady życia.
Podsumowanie
„Zatoka Świętego Pawła” to prawdziwie „szokująca” skała, przypominająca bąbelkową formację pełną maleńkich kuleczek. Jej niejasne pochodzenie i brak podobnych okazów w okolicy sprawiają, że naukowcy z niecierpliwością oczekują kolejnych obserwacji i pomiarów łazika Perseverance. Być może to właśnie ten niezwykły „stos marsjańskich łożysk kulkowych” okaże się kluczem do nowego rozdziału w odkrywaniu geologicznej przeszłości Czerwonej Planety.
Czy ta „szokująca” skała powstała w wyniku uderzenia meteorytu, aktywności wulkanicznej, a może to efekt dawnych procesów wodnych?
Na razie naukowcy mogą tylko snuć hipotezy, ale jednego możemy być pewni: Mars nie przestaje nas zadziwiać i z pewnością jeszcze niejednokrotnie odkryje przed nami swoje kolejne, fascynujące tajemnice.